گوگرد یکی از عناصر ضروری برای رشد گیاهان است که در فرایندهای بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی آن‌ها نقش حیاتی دارد. این عنصر به ساخت پروتئین‌ها، آنزیم‌ها و کلروفیل کمک می‌کند و در افزایش کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی مؤثر است.
با توجه به ویژگی‌های خاک‌های ایران که اغلب قلیایی و آهکی هستند، استفاده از گوگرد برای بهبود شرایط خاک و افزایش بهره‌وری محصول اهمیت زیادی دارد. بنابراین در این مقاله به بررسی نقش گوگرد در گیاهان و کشاورزی پایدار می‌پردازیم.
نقش گوگرد در کشاورزی و رشد گیاهان
گوگرد، عنصری حیاتی برای گیاهان است که در رشد و تولید محصولات غذایی نقش اساسی دارد. این ماده در فرایندهای حیاتی گیاه تأثیرگذار است و برای رشد مناسب غلات، میوه‌ها، انواع سبزی و محصولات مرتعی ضروری به شمار می‌رود.
گوگرد در ساخت پروتئین‌ها و فعالیت آنزیم‌ها دخالت دارد و کمبود آن می‌تواند به کاهش کیفیت و کمیت محصول منجر شود. گوگرد یکی از عناصر پرمصرف در بسیاری از محصولات کشاورزی است و در بعضی موارد، مصرف آن حتی از فسفر هم بیشتر است.
با توجه به قلیایی بودن و آهکی بودن اکثر خاک‌های کشور، همراه با کمبود مواد آلی و درصد بالای آهک در آب‌های آبیاری، حلالیت عناصر غذایی کاهش یافته و جذب آن‌ها به‌طور قابل‌توجهی کند می‌شود. در این شرایط، تغذیه گیاهان با گوگرد اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده که می‌تواند نقش مهمی در بهبود جذب عناصر غذایی ایفا کند.
گوگرد همچنین در تقویت مقاومت گیاه در برابر تنش‌ها و آفات گیاهی نقش مؤثری دارد. این عنصر یکی از اجزای سازنده مولکول‌های بسیاری از هورمون‌ها و ویتامین‌ها، ازجمله ویتامین B1 است. در فرم سولفات، گوگرد در تعادل آب گیاه و خاک تأثیر دارد.
مزایای استفاده از گوگرد در اراضی زراعی و باغی
1. اسیدی کردن خاک: گوگرد به کاهش PH خاک کمک می‌کند و باعث افزایش حلالیت و جذب بهتر عناصر غذایی مانند آهن، روی، فسفر، منگنز و دیگر ریزمغذی‌ها می‌شود. این امر، نیاز به کودهای فسفاته و ریزمغذی‌ها را کاهش می‌دهد.
2. بهبود کیفیت آب آبیاری: گوگرد با اصلاح ویژگی‌های خاک، اثرات منفی آب‌های شور یا قلیایی بر گیاه را کاهش می‌دهد.
3. اصلاح PH خاک‌های شور و قلیایی: گوگرد می‌تواند PH خاک‌های قلیایی، آهکی و شور را اصلاح کند و رشد گیاهان را بهبود بدهد.
4. رفع کمبود گوگرد: استفاده از گوگرد باعث رفع کمبود این عنصر در گیاهان می‌شود و میزان محصول را افزایش می‌دهد.
5. کنترل قارچ‌ها و ضدعفونی خاک: گوگرد به‌ویژه در فرم‌های گرانوله و پودری، خاصیت قارچ‌کشی در بعضی از بیماری‌های قارچی و آفات خاکزی دارد.
6. کاهش تجمع نیترات: مصرف گوگرد به کاهش تجمع نیترات در محصولات کشاورزی کمک می‌کند که این موضوع برای سلامتی انسان و حیوانات مفید است.
همچنین، گوگرد در ترکیبات آلی موجود در گیاهانی مانند پیاز، سیر و خردل وجود دارد که باعث بروز بوی خاص این گیاهان می‌شود.
تاثیرات کمبود گوگرد در گیاهان
کمبود گوگرد ممکن است در محصولات مختلف با علائم مشابهی ظاهر شود. این کمبود اغلب در خاک‌های شنی با مواد آلی کم یا خاک‌های در معرض آبشویی، مشاهده می‌شود. در بعضی خاک‌هایی که دارای مواد آلی زیادی هستند، فرآیند تجزیه مواد آلی به کندی انجام شده که این امر موجب کمبود گوگرد در خاک می‌گردد
گوگرد یک عنصر غیرمتحرک است؛ بنابراین، علائم کمبود آن ابتدا در برگ‌های جوان دیده می‌شود. در این شرایط، گیاهان به رنگ سبز کمرنگ یا زرد درمی‌آیند، رشد گیاه کاهش می‌یابد و برگ‌ها کوتاه، باریک و نازک می‌شوند. رگبرگ‌ها هم به تدریج زرد می‌شوند. علاوه‌بر این، تعداد و اندازه برگ‌ها و وزن میوه‌ها کاهش پیدا می‌کند.
کمبود گوگرد مشابه کمبود نیتروژن است، اما علائم کمبود گوگرد ابتدا در برگ‌های جوان‌تر ظاهر می‌شود و استفاده از نیتروژن، به‌تنهایی، نمی‌تواند کمکی به سلامت گیاه کند. در گیاهان مبتلا به کمبود گوگرد، تجمع ازت غیر پروتئینی اتفاق می‌افتد و نیترات در گیاه افزایش پیدا می‌کند. این اتفاق ممکن است برای حیوانات مصرف‌کننده خطرناک بوده و باعث مسمومیت‌شان شود.
گیاهانی که دچار کمبود گوگرد هستند، اغلب ساقه‌های باریک و کوتاه و رشد کندی دارند. در این گیاهان، تثبیت نیتروژن کاهش می‌یابد در نتیجه، میوه‌ها به‌طور کامل نمی‌رسند. ارزش غذایی علوفهها هم کمتر می‌شود. زیرا نسبت N:S در آن‌ها نامناسب است.
نشانه‌های کمبود گوگرد در گیاهان
یکی دیگر از علائم کمبود گوگرد، ایجاد نوارهای زردرنگ در برگ‌هاست و بسیاری از کشاورزان این علائم را با کمبود منیزیم، منگنز و روی اشتباه می‌گیرند. در ادامه نشانه‌های کمبود گوگرد در گیاهان مختلف را توضیح خواهیم داد:
پنبه: نشانه کمبود گوگرد در پنبه، با زردی مداوم در برگ‌های جدید و قرمز شدن دم برگ‌ها مشاهده می‌شود و معمولاً برگ‌های قدیمی‌تر نیز درگیر می‌شوند.
ذرت: در ذرت، زرد شدن بین رگبرگ‌ها، بیشتر در برگ‌های جوان‌تر و بالایی، دیده می‌شود. در مراحل بعدی، ممکن است قرمزی در پایه ساقه و حاشیه برگ‌ها دیده می‌شود.
سیب زمینی: در گیاه سیب‌زمینی، جوانه زدن برگ‌های داخلی همراه با زرد شدن قابل توجه ساقه‌ها دیده می‌شود. زردی عمومی در تمام گیاه به‌وضوح مشخص است.
تاثیر گوگرد در سلامت گیاهان
نقش‌های اصلی گوگرد در گیاه شامل موارد زیر می‌شود:
مشارکت در ساخت اسیدهای آمینه و پروتئین‌ها
ضرورت در تشکیل کلروفیل
تأثیر در سنتز روغن، به‌ویژه در محصولات روغنی
فعالیت در متابولیسم ازت
در ادامه تاثیر گوگرد در سلامت چند گیاه را خواهیم آورد:
برنج: ابتدا غلاف برگ و سپس تیغه برگ به‌تدریج زرد می‌شود. تعداد پنجه‌ها و اندازه گیاه کم شده و خوشه‌ها کوتاه‌تر و تعداد دانه‌هایش کمتر از گیاهان عادی می‌شوند.
سیب‌زمینی: در ابتدا جوانه‌های برگ‌های داخلی شروع به رشد می‌کنند و زردی قابل توجهی در ساقه‌ها دیده می‌شود. و زردی در کل گیاه پخش می‌شود.
گوجه‌فرنگی: گیاهان کوتاه‌تر و دارای رنگ سبز کمرنگ‌تر نسبت به حالت طبیعی هستند. زردی در بخش‌های مختلف گیاه قابل‌مشاهده است و دم برگ‌ها و ساقه‌ها قرمز می‌شوند.
گندم: زردی عمومی در گیاه دیده می‌شود که اغلب در بین رگبرگ‌ها بیشتر است. در عوض برگ‌های قدیمی‌تر، سبز باقی می‌مانند.
علاوه‌بر کودهای گوگردی،
اتمسفر نیز به عنوان یکی از منابع تأمین گوگرد برای گیاهان محسوب می‌شود. سوختن سوخت‌های فسیلی دی‌اکسید گوگرد تولید می‌کند که گیاهان، آن را جذب می‌کنند. همچنین، مقادیر کمی از گوگرد به‌صورت گاز SO2 در هوا موجود است.
در مناطق صنعتی، دی‌اکسید گوگرد موجود در هوا با بخار آب ترکیب شده و باران اسیدی تولید می‌کند. این نوع گوگرد، برخلاف گوگردهای مقید کشاورزی، به دلیل ماهیت اسیدی شدید، باعث کاهش بیش از حد PH خاک، آسیب به بافت گیاهان و از بین رفتن میکروارگانیسمهای مفید خاک می‌شود.
بنابراین باران اسیدی نه تنها منبع مناسبی برای تامین گوگرد نیست، بلکه عاملی آسیبزا برای پوشش گیاهی و خاک نیز هست.
شرایط لازم گیاهان برای جذب گوگرد عبارت‌اند از:
- وجود مواد آلی کافی
- رطوبت مناسب
- دمای بالاتر از 15 درجه سانتی‌گراد
برای آنکه گوگرد در دسترس گیاه قرار گیرد، باید به سولفات تبدیل شود. این فرایند را باکتری‌های تیوباسیلوس در خاک‌های هوازی انجام می‌دهند. به دلیل کاهش مواد آلی در خاک‌های کشاورزی ایران، این فرایند به‌کندی صورت می‌گیرد؛ بنابراین، بهتر است گوگرد با کود حیوانی استفاده شود.
میزان مصرف کود گوگردی باید بر اساس آزمایش خاک و توصیه کارشناسی باشد. درکل، مصرف 300 کیلوگرم در هر هکتار بسته به PH خاک و شرایط آب آبیاری توصیه می‌شود. زیرا حد بحرانی گوگرد با روش توربیومتری برای دانه های روغنی20 و برای سایر گیاهان زراعی برابر 15 میلی گرم در کیلوگرم می‌باشد.
در باغات نیز بسته به نوع درختان، مصرف کود گوگرد باید بین 500 تا 1000 گرم، بسته به سن درخت، برای هر درخت به‌صورت چالکود باشد.
کود گوگرد علاوه‌بر تأثیر بر PH خاک و تسهیل دسترسی گیاه به مواد غذایی، خاصیت قارچ‌کشی دارد و به ضدعفونی کردن خاک کمک می‌کند. استفاده از گوگرد برای مقابله با کرم سفید ریشه، سفیدک مو و حشرات مفید است.
گوگرد خاصیت هم‌افزایی یا سینرژیستی (Synergistic) با نیتروژن دارد. یعنی باعث تقویت اثرگذاری سایر مواد آلی خاک می‌شود. در خاک‌های شسته شده و فقیر از مواد آلی، کمبود گوگرد بیشتر مشاهده می‌شود.
کود گوگرد به افزایش عملکرد محصولات کشاورزی کمک می‌کند. برای تبدیل گوگرد به سولفات و بهره‌برداری از آن، باید شرایط اکسیداسیون مناسب در خاک وجود داشته باشد. بهترین زمان برای استفاده از گوگرد، قبل از کشت است و باید در خاک‌های شور و قلیایی به کار رود.
انواع کود گوگردی
کودهای گوگردی در 4 دسته کلی تقسیم می‌شوند:
1. کودهای حاوی سولفات
2. کودهای حاوی گوگرد عنصری
3. کودهای ترکیبی شامل سولفات و گوگرد عنصری
4. کودهای مایع گوگردی
بهترین کود گوگردی برای افزایش کیفیت و بهبود رشد گیاه
برای بهبود رشد و کیفیت محصولات کشاورزی توصیه می‌کنیم از سولفات پتاسیم، به‌عنوان منبع اصلی گوگرد استفاده کنید. این محصول از صنعت پتاس آسیا، هم به تأمین گوگرد موردنیاز گیاهان کمک می‌کند و هم باعث افزایش حلالیت عناصر غذایی مانند پتاسیم، منیزیم و فسفر می‌شود.
استفاده از سولفات پتاسیم به‌ویژه در خاک‌های قلیایی و آهکی که معمولاً در ایران رایج هستند، می‌تواند به اصلاح PH خاک و بهبود جذب مواد مغذی کمک کند.
از آنجا که کمبود گوگرد می‌تواند باعث کاهش کیفیت و عملکرد محصول شود، این کود نه‌تنها از بروز علائم کمبود گوگرد جلوگیری می‌کند، بلکه با تقویت گیاه، مقاومت آن را در برابر تنش‌ها و آفات بهبود می‌بخشد. بنابراین استفاده از کود سولفات پتاسیم، راهکاری مؤثر برای بهبود عملکرد و کیفیت محصولات کشاورزی است.
کلام پایانی
گوگرد یکی از عناصر کلیدی برای رشد و سلامت گیاهان است که نقش مهمی در فرایندهای بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی آن‌ها ایفا می‌کند. این عنصر علاوه بر اینکه در ساخت پروتئین ها، آنزیم ها و کلروفیل نقش اساسی ایفا می‌کند. در بهبود کیفیت خاک های قلیایی و آهکی مؤثر بوده و موجب افزایش بهره وری محصولات کشاورزی می‌شود.
این عنصر هم در ساخت پروتئین‌ها، آنزیم‌ها و کلروفیل تأثیرگذار است و هم در بهبود کیفیت خاک‌های قلیایی و آهکی و افزایش بهره‌وری محصولات کشاورزی تأثیر دارد.
کمبود گوگرد در گیاهان می‌تواند باعث کاهش کیفیت و عملکرد محصول شود. در نتیجه نیاز به استفاده از منابع گوگردی مانند «سولفات پتاسیم» برای جبران این کمبود و بهبود رشد گیاهان ضروری است.
این کود علاوه‌بر تأمین گوگرد، به اصلاح PH خاک و افزایش جذب مواد مغذی کمک کرده و از بروز مشکلات ناشی از کمبود این عنصر جلوگیری می‌کند. بنابراین استفاده از سولفات پتاسیم در کشاورزی، راهی مؤثر برای بهبود عملکرد و کیفیت محصولات است.
نظرات (0)
اولین کسی باشید که نظر می‌دهد!